Het gerechtshof in Den Bosch heeft vandaag bewoners in hoger beroep weer gelijk gegeven: lelieteelt naast een woonwijk brengt zodanige potentiële gezondheidsrisico’s met zich mee dat dit in strijd is met de maatschappelijke zorgvuldigheid. Het hof is zeer kritisch op de Nederlandse wetgever die burgers onvoldoende beschermt en op de toelatingsprocedure van pesticiden door het CTGB, omdat daarbij niet wordt gekeken naar risico’s op neurodegeneratieve ziektes, zoals de ziekte van Parkinson.
Lees hier de uitspraak.
Het hof stelt vast dat de Nederlandse wetgever niet aan zijn Europese verplichtingen voldoet door geen regelgeving aan te nemen die kwetsbare groepen (zoals zwangere vrouwen en kinderen) moeten beschermen tegen pesticiden. Omdat de overheid op deze punten heeft verzaakt, mag de teler er niet op vertrouwen dat de pesticiden die hij gebruikt veilig zijn voor de omwonenden. Het hof legt de lelieteler tot 2028 een verbod op om in Sevenum naast de woonwijk pesticiden te gebruiken voor de lelieteelt.
Carel Otten van de omwonenden: “We zijn enorm opgelucht. Nu hopen dat de overheid overmatig pesticidengebruik rondom woningen gaat verbieden, zodat wij niet meer tegenover telers in de rechtbank hoeven te staan.”
Hoger beroep
In mei 2024 kregen de 35 Sevenum omwonenden ook al gelijk van de voorzieningenrechter in Roermond, maar de lelieteler ging op aandringen van LTO Nederland en de Koninklijke Algemene Vereniging voor Bloembollencultuur (KAVB) in hoger beroep omdat het om een ‘sectoraangelegenheid’ zou gaan. De sector vreesde dat ze straks nergens meer binnen een straal van 250 meter rond woonwijken en scholen lelies kunnen telen, en dat lijkt met dit arrest een stap dichterbij te komen.
Maatschappelijke onrust rondom gif en lelies
De zaak in Sevenum is niet de eerste rechtszaak rondom lelies en landbouwgif. In de maatschappij neemt de onrust rondom het hoge gifgebruik in de groeiende leliesector toe. In de bollenteelt wordt gemiddeld veel meer landbouwgif gebruikt dan bij andere gewassen, en lelies spannen daarbij de kroon: gemiddeld 114 kg per hectare aan pesticiden vergeleken met 25 kg bij tulpen, 8 kg op aardappelen en 3 kg op tarwe.
Gebrekkige toelatingsprocedures
Bovendien is gebleken dat de Nederlandse toelatingsprocedure voor pesticiden grote hiaten bevat: er wordt niet gemeten wat het effect van middelen is op het risico op neurodegeneratieve aandoeningen, de risico’s voor de ontwikkeling van jonge en ongeboren kinderen zijn onvoldoende onderzocht en er wordt niet gemeten wat het effect is van het gebruik van cocktails van middelen. Middelen die worden toegelaten, zijn dus niet veilig te noemen, bevestigt het hof, want er wordt simpelweg niet voldoende onderzoek verricht.
Nalatige overheid
Tevens wijst het hof op een belangrijk gebrek in de Nederlandse wetgeving. In de Europese richtlijn voor duurzaam gebruik van pesticiden[1] staat dat lidstaten het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de buurt van kwetsbare groepen (waaronder kinderen en ouderen) moet minimaliseren of verbieden. De Nederlandse overheid heeft deze bepaling niet in wetgeving opgenomen, waardoor omwonenden dus onvoldoende beschermd worden tegen blootstelling aan landbouwgif.
Ruimte voor bodemprocedure
Het hof bevestigt daarom het volledige spuitverbod voor deze lelieteler, maar beperkt dit in de tijd (tot en met 2028). In de tussentijd is er mogelijk nieuw onderzoek of nieuwe regelgeving en zo niet, geeft dit beide partijen de kans om – indien nodig – een uitgebreidere bodemprocedure te voeren.
Advocaat Marijn Kingma, die de omwonenden bijstaat in deze zaak: “mijn cliënten zijn natuurlijk heel blij dat zij, en hun kinderen, de komende jaren niet zullen worden blootgesteld aan de mogelijke gevaren van grote hoeveelheden pesticiden. Tegelijkertijd geeft het hof met dit arrest een heel duidelijk signaal aan de wetgever: het toelatingsbeleid kent grote gebreken en Europese wetgeving ter bescherming van kwetsbare groepen is onvoldoende geïmplementeerd. Er moet nu echt actie komen vanuit Den Haag, om ook andere omwonenden te beschermen en duidelijkheid te geven aan telers.”
AARDige Buren
De bewoners in Sevenum worden ondersteund door AARDige Buren, een brede coalitie van maatschappelijke organisaties die is opgestaan om bewoners te ondersteunen die opkomen voor een gezonde leefomgeving en specifiek tegen de lelieteelt. De eerste groep AARDige Buren kwam uit Boterveen, Drenthe.
Lees hier de uitspraak.
[1] Richtlijn 2009/128/EG, artikel 12
